Büyük han (Kıbrıs, Lefkoşa)

Tarih ve mimari değerler bakımından Lefkoşa’daki Türk eserlerinin başında Büyük Han gelir.

Büyük Han’ın 1572 yılında adanın ilk Osmanlı Valisi Beylerbeyi Muzaffer Paşa tarafından yaptırıldığı kabul edilir. Yapı dörtgen bir plan üzerine, iki katlı inşa edilmiş olup, geniş bir avlunun çevresinde sıralanan odalar kemerli ve kubbeli bir sundurmaya açılır. Büyük Han’ın çeşitli yapılardan ve yerlerden alınmış taşlardan yapıldığı bellidir. Aynı şekilde avlunun ortasındaki mermer sütunlar üzerine yapılmış mescidi tutan sütunların da başka bir yapıdan alınmış olması muhtemeldir. Altı şömineleri olan odalar ise yatak odalarıdır. köşeli, konik başlıklı taş bacaklarla, bu kubbeli Anadolu’da sık rastlanan benzerleri gibi küçük mescit, Hanın Türk tarzı mimarisini olmasına rağmen, bir farklılığı da vardır. Bu tip tamamlayan önemli unsurlardır. Hanın zemin han ve kervansaraylar genellikle tek bir ana katındaki odalar dükkan, depo ve ofis olarak kapıya sahip olmasına rağmen, Büyük Han’ın bir kullanılmıştır. Üst kattaki sekizgen bacalı birer girişi daha vardır. Büyük Han’ın, iki katlı revaklı avlusu, bitişik dükkanları ve yakınındaki arasta durumunda, diğer dükkanları ile korunması ve değerlendirilmesi gerektiği hemen dikkat çekmektedir. Tamamen kesme taşlardan inşa edilmiş olan yapı, dikdörtgen bir avlunun etrafında teşkilatlanmış, giriş cephesi kademeli olarak iki kattan oluşmuştur. Alt katta depo ve ahırlar yer alırken, üstte ise önünde kubbeler, yanlarda tonozlarla örtülü odalar bulunuyor. Sivri ocak bacaları yan tarafların dış görünüşünü hareketlendirmekte, avlunun ortasında, sütunlara oturan, kemerler üzerinde yükselen, sekizgen planlı ve üzeri kubbe ile örtülü köşk mescit, eski bir geleneği yansıtmaktadır. Tarihi Miraslarımızdan Büyük Han’ın ilk restorasyon çalışmaları 1963 yılı başında Kıbrıs Cumhuriyeti Eski Eserler Dairesi tarafından başlatıldı. Ancak toplumlararası çatışmaların başlaması ile birlikte başlatılan restorasyon çalışmaları yarım kaldı. 1982-2002 yılları arasında sürdürülen restorasyonlar sonrasında Kıbrıs Türk Halk Sanatlarının üretilip satıldığı bir kültür merkezi olarak turizm sektörüne kazandırılmıştır. Şu anda bu amaçla hizmete giren Büyük Han’da, el sanatları, zanaatlar, görsel, plastik sanatlar ve etnografik folklorik sanat ürünleri Büyük Han kültürel etkinliklerin yapıldığı ve satılmaktadır. birçok turist tarafından da ziyaret edilen en Büyük Han, Vakıflar Idaresi tarafından güzel tarihsel mekanlarımızdan biridir. Işletilmekte ve her yıl çeşitli kültürel etkinliklere de ev sahipliği yapmaktadır. Kıbrıs’a özgü yemeklerin sunulduğu güzel bir lokanta ve çok sayıda sanat galerisinin yer üretilen seramik işleri adeta göz kamaştırıyor.