Çekingen (Kaçıngan) Kişilik Bozukluğu

Çekingen (Kaçıngan) Kişilik Bozukluğu

Bireyin özgüven eksikliğinin olması ve kendini yetersiz görmesi durumudur.1969 yılında Theodore Millon tarafından tanımlanan avoidant yani dilimize kaçıngan kişilik bozukluğu olarak geçmiştir.Toplumda %0,5-1,0 arasındadır.Kadınlarda ve erkeklerde eşit oranda görülürler.Geleneksel toplumlarda daha yüksek oranda görülür.Çekingen kişilik bozukluğu DSM’nin yaptığı sınıflamaya göre C kümesi kişilik bozuklukları arasında yer alır.Bu grupta bağımlı ve obsesif kişilik bozuklukları da yer alır.Kendilerini çok eleştiren ve benlik saygıları düşük olan kişilerdir.Yalnız başlarına karar veremeyen girişim yapamayan, eyleme geçemeyen sorumluluk alamayan bu kişiler yetişkin çağın doğal beklentileri karşısında bir çocuk gibi çaresiz kalan kişileridir

Çekingen kişilik bozukluğu olan bireyler sosyal ortamlarda yanlış bir şey söyleyecekleri, kızaracakları, kekeleyecekleri ya da utanç verici bir duruma düşecekleri için konuşmaktan çekinmekteler.Çevreden onay ya da reddetme işaretlerini anlamak için zamanlarının büyük bir kısmını kaygılı bir biçimde bu işaretleri anlamaya çalışmakla geçirmekte.Hem çekingen bozukluk hem bağımlı kişilik bozukluğu bir arada görülebilir.

Şizoid kişiler toplumla herhangi bir etkileşimde bulunma ihtiyacı hissetmezler ancak kaçınmacı kişiler toplumdan kaçtıkları için kendilerinde bir rahatsızlık hissederler bu durumlarından memnun değillerdir.Şizoidler yalnızlığı, toplumdan uzak kalmayı sever ya da bu durum umurlarında olmazken kaçınmacı kişiler yalnız kalmayı sevmezler.Kaçınmacı kişilerin sosyal ilişkilerde bulunamamaları onları kaygıya iter.

Dikkat çeken davranışlardan, kılık kıyafetten ya da konuşmalardan sakınırlar.İsteklerini dile getirmekte veya bir konuda kendileri adına karar vermekte zorluklar yaşarlar.’Sen/siz bilirsiniz, siz nasıl isterseniz öyle olsun’.Tarzında kabullenici ve razı olan cümleleri sıklıkla telaffuz ederler.Onlar için kendisinden daha güçlü olan herkes otoritedir(üstünlük anlamında).Reddedilmemek için koşulsuz uyum gösterirler ve kendilerinden her isteneni eksiksiz yapmaya özen gösterirler.Karşı çıkamayışlarının bir nedeni de sevgi ihtiyaçlarını bu şekilde karşılıyor olmalarıdır.İltifat aldıklarında utanırlar ve çoğunlukla inanmazlar.Nezaketen iltifat aldıklarını düşünürler, imalı bir söz olduğunu düşünürler.Aşağılanma gibi değerlendirebilirler.Yetersizliklerini ifade etmekten çekinmezler.Olumsuz sosyal deneyimlerin(iletişim, davranışlar vs.) etkisinden çok uzun süre çıkamazlar. DSM 5'e göre ÇKB olan kişilerde aşırı sosyal ket vurma ve içe dönüklük görülür ve bu da yaşam boyu sınırlı sosyal ilişki ve sosyal etkileşime girme isteksizliği örüntüsünü doğurur.Aşırı korumacı veya otoriter ebeveynlere sahip olmak, bireyde utangaçlığın gelişmesine neden olmaktadır.

Her sosyal fobik ise çekingendir diyebiliriz.Sosyal fobisi olan kişilerde çekingenlik hali görülmesi olağan ve sık bir durumdur.

Çekingen kişilik bozukluğuna sahip bireyler hata yapmamak için yavaş konuşmayı tercih ederler.Böylelikle söyleyecekleri sözler ve davranışlarını daha fazla kontrol edeceklerini, daha az hata yapacaklarını düşünürler.

Sosyal fobi toplumsal olarak kaygı yaşarken, çekingen kişilik bozukluğu her alanda yoğun kaygı yaşamaktadır.Çekingen kişilik bozukluğu, sosyal fobiyle karışabilen bir rahatsızlıktır.Rahatsızlıklardan birine sahip olanların  çoğunda, diğeri de mevcuttur.Sosyal fobiden farklı olarak hayatının geneline yayılmış bir durumdur.Sosyal fobisi olan birey bunu yenmek için bir takım başarısız girişimlerde bulunurken, çekingen kişilik bozukluğu olan birey bunu yenmek yerine pek memnun olmada da durumu kabullenmiş ve hayatını onaylanmaya göre devam ettirmektedir.

-Majör Depresyon

-İntihar

-Cinsel problemler

-Borderline (Sınırda) kişilik bozukluğu **

-Histrionik kişilik bozukluğu

-Antisosyal (sosyopat) kişilik bozukluğu**

-Madde bağımlılığı

-Dissosiyatif

-Uyku bozuklukları

-Madde bağımlılığı bozukluğu ile beraber görülebilir.

Belirtileri

⊙Bazı duygulara ve durumlara katlanamamak.Veya aşırı duyarlı hassaslık.

⊙Hoşlanmadığı durumlar karşısında unutmak için bir şeyler içmek ya da bir şeylerle oyalanma sürekliliği.

⊙Dikkat çekmekten kaçınması.

⊙Mümkün olduğunca göze görünmemesi.

⊙Duygularını kontrol edememesi.

⊙Konuşmaya mecbur kaldıklarında da yüzleri kızarır, konuşurken takılır ya da kullanacakları kelimeleri kısa süreliğine unuturlar.

⊙Yoğun bir ayıplanma korkusu taşıdıkları için samimi ilişki kurma konusunda yetersizdirler.

⊙Sadece iş hayatında ya da sosyal ilişkilerinde sorun yaşamazlar.Aynı sorunlar özel hayatlarında da vardır.

⊙Gerçeklerden kaçınması.

⊙Çabuk kabullenme veya çabuk vazgeçme dengesizliği.

⊙Kendisini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel açıdan çekiciliği olmayan birisi olarak görür.

⊙Etkinliklerde bulunmada çoğunlukla reddeden veya isteksiz davranır.

⊙Arkadaşlık başlatan değil arkadaşlığa cevap veren taraftadırlar. 

⊙Şaka kaldıramazlar.

⊙Özgüven eksikliği.

⊙ Korkular.

⊙İletişim kuramamak.

⊙Anksiyeteler.

⊙Depresyon 

Nedenleri

»Madde bağımlılığı.

»Genetik.

Ȃevresel etmenler.

»Travmalar.

»Çocuk gelişim ve/veya ergenlik dönemlerinde gördüğü sözel veya fiziksel istismarlar.

»İhmaller.

»Fiziksel veya diğer tüm ihtiyaçların karşılanmaması.

»Ölümler.

»Cezalandırıcılık/ reddetme.

»Hormonel problemler.

»Bu söyleyeceklerimde diğer tüm kişilik bozukluklarında veya bazılarında görebilmesi mümkün olandır: Bunların yanı sıra beyin kimyası ile ilgili yıllardır süre gelen çalışmalar vardır.İnsanlarda sinir sistemi oluşumunu, gelişimini ve işleyişini etkileyen, vücudun salgıladığı kimyasal maddeler bulunur.Bu sistemlerde yaşanan aksaklıklar da faktör olarak değerlendirilmektedir.

Tedavi Seçenekleri

➻ Bireysel Terapi

Kişiliğin düzgün gelişiminde psikoterapi ilk  faydalı yöntemlerden.

Farkında olmadığınız düşüncelerin farkına varmanız amaçlanır.Aynı zamanda geçmişteki duygusal acılarınızın ve çatışmalarınızı gözden geçirmeniz ve çözmenize imkan sağlar.Kendiniz ve başkalarının sizi nasıl gördüğü hakkında daha sağlı düşüncelere sahip olabilirsiniz.

Güçlü iletişim süreci.

Aile ve çevreyle olumlu ilişkiler.

Belirli sosyal becerileri öğrenmek.

Öfke patlamalarına veya fevri davranışlara yol açan tetikleyicileri bilip önlemesi.

Bir programa sahip olmak.

Düzenli yeme alışkanlığı.

Düzenli uyku alışkanlığı.

Egzersizler.

➻ Grup Terapisi

Grup psikoterapisinide birlikte destelenilebilir.

➻ İlaç Tedavisi

İlaçlar genellikle başka bir akıl sağlığı sorunu varsa kullanılır.

MAO engelleyici ve SSRI kategorisi antidepresanlar kullanılabilmektedir. 

Vakalar:

1.📁

Finding Forrester (2000) filmi

Kaynaklar:

•American Psychiatric Association (1980) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3. Baský. Washington DC. American Psychiatric Association

•Kantor, M. (1993, revised 2003). Distancing: A Guide to Avoidance and Avoidant Personality Disorder. Westport, Conn: Praeger Publishers.                                           

•Reich, J. (2010). Avoidant personality disorder and its relationship to social phobia. In Social Anxiety (pp. 207-222). Academic Press.

•Alden L (1989) Short-term structured treatment for avoidant per- sonality disorder. J Consult Clin Psychol, 56:756-764.

•Black B, Uhde TW, Tancer ME (1992) Fluoksetin for the treatment of social phobia (letter). J Clin Psychopharmacol, 12:293-295

•Brooks RB, Baltazar PL, Munjack DJ (1989) Co-occurrence of per- sonality disorders with panic disorder, social phobia, and genera- lized anxiety disorder: a review of the literature. Journal of Anxi- ety Disorders, 3:359-385.

•Şahin, D. Kişilik Bozuklukları. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul

•Doksat, M.(2008). Kişilik Bozuklukları. Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar, 62:239-254